เพทาย...หนึ่งในเก้าอัญมณีมงคลของไทย

กลับหน้าหลัก

เพทาย...หนึ่งในเก้าอัญมณีมงคลของไทย

เพทาย จัดเป็นอัญมณีที่มีความสำคัญอย่างสูงในวัฒนธรรมและความเชื่อของไทย ด้วยมันเป็นหนึ่งในเก้าอัญมณีมงคล หรือที่เรียกกันว่า พลอยนพเก้า หรือ นพรัตน์ ดังที่ปรากฎในบทท่องจำที่ว่า...

“เพชรดี มณีแดง เขียวใสแสงมรกต เหลืองใสสดบุษราคัม แดงแก่ก่ำโกเมนเอก สีหมอกเมฆนิลกาฬ มุกดาหารหมอกมัว แดงสลัวเพทาย สังวาลย์สายไพฑูรย์”

ทำความรู้จักเพทาย

เพทาย หรือชื่อในภาษาอังกฤษว่า ‘เซอร์คอน’ (Zircon)เป็นอัญมณีซึ่งเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายมาอย่างยาวนาน ชื่อของมันมีรากศัพท์มาจากภาษาเปอร์เซียว่า ‘Zargun’ แปลว่า สีทอง

คนไทยในอดีตเข้าใจว่าเพทายคือพลอยที่มีสีแดงหม่น  หากแต่ในความเป็นจริงแล้ว เพทายเป็นอัญมณีที่มีสีสันหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น แดง ส้ม เหลือง น้ำตาล ฟ้า หรือแม้กระทั่งใสไร้สี สำหรับแหล่งผลิตเพทายที่สำคัญ ได้แก่ ไทย กัมพูชา ศรีลังกา เมียนมาร์ โมแซมบิก และมาดากัสการ์ เป็นต้น

สีสันที่หลากหลายของเพทาย

ภาพโดย : GIA

ปัจจุบันแม้ว่าเพทายสีฟ้า (Blue Zircon) จะได้รับความนิยมและพบเห็นได้มากในตลาด (ซึ่งส่วนใหญ่ได้มาจากกระบวนการปรับปรุงคุณภาพด้วยความร้อน) หากแต่เพทายไร้สี (Colourless Zircon) ก็ยังคงเป็นสีที่ได้รับความนิยมค่อนข้างสูง ด้วยมันมีความละม้ายคล้ายคลึงกับเพชรมาก จะต่างกันก็ตรงที่เพทายมีค่าความแข็งระดับ 7 ตามโมห์สสเกล จึงไม่น่าแปลกใจที่มันจะถูกเลือกนำมาใช้เป็นอัญมณีเลียนแบบเพชรอยู่บ่อยครั้ง

อย่างไรก็ตาม ด้วยชื่อในภาษาอังกฤษของเพทาย (Zircon) ที่มีส่วนคล้ายกับชื่อของเพชรสังเคราะห์ (Cubic Zirconia) ส่งผลให้มีผู้คนอีกจำนวนไม่น้อยที่มีความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนเกี่ยวกับอัญมณีชนิดนี้

เพทายกับความเชื่อ

มนุษย์เรานั้นมีศรัทธาและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับอัญมณีชนิดต่าง ๆ มาอย่างยาวนาน เพทายเองก็เช่นกันชาวยุโรปในยุคกลางนิยมนำเพทายมาทำเป็นเครื่องรางสำหรับพกติดตัวยามเดินทาง เพื่อช่วยคุ้มครองให้การเดินทางเป็นไปอย่างราบรื่น ปลอดภัย แคล้วคลาดจากอันตราย โรคภัยไข้เจ็บ ทั้งยังช่วยปกป้องจากวิญญาณชั่วร้ายโดยเชื่อกันว่าหากเพทายเปลี่ยนสี นั่นหมายถึงอันตรายที่กำลังจะมาเยือน ทั้งมีความเชื่อว่าเพทายเป็นอัญมณีที่ช่วยบำบัดบรรเทาอาการนอนไม่หลับได้เป็นอย่างดีอีกด้วย

และด้วยชื่อของมันซึ่งมีรากศัพท์มาจากภาษาเปอร์เซียว่า “Zargun” แปลว่า สีทอง ดังที่กล่าวไปแล้วในตอนต้น ทำให้เกิดความเชื่อว่าเพทายโดยเฉพาะสีเหลืองจะช่วยนำพาโชคลาภและความมั่งคั่งเพิ่มพูนมาสู่ผู้เป็นเจ้าของ

นอกจากนี้ เพทายยังเป็นอัญมณีที่ช่วยเสริมส่งและให้โชคในเรื่องของความรัก มันจึงเป็นอัญมณีที่คู่แต่งงานนิยมมอบให้กันเป็นของขวัญวันครบรอบแต่งงาน โดยเพทายสีฟ้าสำหรับโอกาสวันครบรอบแต่งงานปีที่ 4 และเพทายสีเหลืองสำหรับโอกาสวันครบรอบแต่งงานปีที่ 11 เป็นต้น

ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ

สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

-----------------------------------------------------

ข้อมูลอ้างอิง:

1) GIA. Zircon Description. Retrieved April 13, 2019 from https://www.gia.edu/zircon-description 

2) GIA.Zircon History and Lore. Retrieved April 13, 2019 from https://www.gia.edu/zircon-history-lore 

3) Jewels for Me. Zircon Meaning, Powers and History. Retrieved April 13, 2019 from https://www.jewelsforme.com/gem_and_jewelry_library/zircon 

4) Jewel of the Nile. (December 3, 2013). Zircon. Retrieved April 13, 2019 from http://www.jewelofthenile.org/zircon    

 

*** กรุณาอ้างอิง “ศูนย์ข้อมูลอัญมณีและเครื่องประดับ สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)” ทุกครั้ง เมื่อนำบทความนี้ไปเผยแพร่ต่อ